Μέτσοβο και χωριά της γύρω περιοχής
Το γραφικό Μέτσοβο βρίσκεται σε απόσταση 57 χιλιομέτρων από τα Ιωάννινα και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.156 μ. στις πλαγιές της Πίνδου. Αριθμεί 6.000 κατοίκους περίπου και διαθέτει όλες τις απαραίτητες υποδομές και υπηρεσίες. Παρουσιάζει μεγάλη τουριστική κίνηση, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες καθώς αποτελεί πασίγνωστο προορισμό για χειμερινές διακοπές.
Το Μέτσοβο έχει διατηρήσει το παραδοσιακό του χρώμα και φημίζεται για τα τοπικά παραδοσιακά του προϊόντα, όπως τα ξυλόγλυπτά, τα υφαντά, τα χρυσοκέντητα, τα ασημικά, αλλά και το περίφημο τυρί «Mετσοβόνε» και πολλά άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Αξιοσημείωτη είναι και τήρηση με ευλάβεια των ηθών και εθίμων, της πλούσιας μουσικής παράδοσης και της γλώσσας (βλάχικη διάλεκτος). Αξίζει να σημειωθεί ότι κυρίως οι ηλικιωμένοι της περιοχής εξακολουθούν και σήμερα να ντύνονται με τις παραδοσιακές στολές της περιοχής. Το Μέτσοβο φημίζεται και για την τοπική του κουζίνα που περιλαμβάνει πιάτα όπως: κοντοσούβλι, πίτες, τυροκομικά, κ.α. Από το Μέτσοβο καταγόταν πολλοί σπουδαίοι άνδρες αλλά και μεγάλοι εθνικοί ευεργέτες όπως ο Γ. Αβέρωφ, οι Μ. και Θ. Τοσίτσας, ο Ν. Στουρνάρας κ.α.
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Στην περιοχή του Μετσόβου δεν έχουν εντοπιστεί προϊστορικά ευρήματα που να μαρτυρούν συστηματική κατοίκηση. Οι ιστορικοί συμφωνούν ότι η περιοχή αποτελούσε μέχρι πριν 4 με 5 αιώνες περίπου σημαντικό εμπορικό πέρασμα, αλλά και σημείο ανεφοδιασμού των καραβανιών. Γύρω στα 2.000 π.Χ. αναφέρεται σε ιστορικές πηγές η παρουσία ελληνικών ποιμενικών φύλων. Φαίνεται ότι η περιοχή του Μετσόβου αποτελούσε από την αρχαιότητα ιδανικό βοσκοτόπι για τους κτηνοτρόφους. Οι Μετσοβίτες έφτασαν ως τις μέρες μας να κατέχουν τεράστιες περιουσίες από την εκτροφή αμνοεριφίων.
Ιστορικές αναφορές στο Μέτσοβο γίνονται από το 14ο αιώνα. Το όνομα «Μέτσοβο» εμφανίζεται για πρώτη φορά στο χρονικό των αυταδέλφων Φιλανθρωπινών Κομνηνού και Πρόκλου το 1380.
Για την προέλευση του ονόματος υπάρχουν δύο εκδοχές:
- Κατά την πρώτη άποψη θεωρείται ότι η ονομασία έχει σλαβική προέλευση (mets+ovo = το χωριό των αρκούδων)
- Ενώ κατά την άλλη άποψη θεωρείται ότι προέρχεται από την συνένωση των ελληνικών λέξεων μεσο+βούνι, λόγω της γεωγραφικής του θέσης ανάμεσα σε δυο βουνά.
Το Μέτσοβο αρχικά ήταν ποιμενικός οικισμός. Όμως τα προνόμια που απολάμβανε κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας συνετέλεσαν στο να αναπτυχθούν οι τέχνες, τα γράμματα και το εμπόριο. Τα προνόμια αυτά χορηγήθηκαν από των Σουλτάνο Μουράτ Β΄ όταν οι Μετσοβίτες φύλακες του περάσματος του Ζυγού διευκόλυναν τη διάβαση των στρατευμάτων του Σινάν Πασά, που κατευθύνονταν προς στα Γιάννενα.
Ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ΄ ανανέωσε αυτά τα προνόμια που μεταξύ άλλων περιλάμβαναν την ίδρυση ημιαυτόνομης ομοσπονδίας με τα γύρω χωριά Ανήλιο, Μαλακάσι, Μηλιά, Παλιά Κουτσούφλιανη (Πλατάνιστος), Βοτονόσι και Ανθοχώρι. Το 1795 ο Αλή Πασάς κατήργησε όλα τα προνόμια, εκτός αυτών που είχαν δοθεί στην πατριαρχική Εξαρχία, που διατηρήθηκε ως και το 1924. Στις 27 Μαρτίου 1854 το Μέτσοβο υπέστη μεγάλη καταστροφή από τα στρατεύματα του Αβδή Πασά, γνωστή και ως «χαλασμός του Γρίβα». Μετά την καταστροφή πολλοί κάτοικοι έγιναν μετανάστες, ωστόσο ποτέ δεν ξέχασαν τη γενέτειρά τους και με διάφορες δωρεές και κληροδοτήματα στόλισαν το Μέτσοβο με αρχοντικά, βρύσες, σχολεία, εκκλησίες, λαογραφικό μουσείο, πινακοθήκη κ.α.
Το Μέτσοβο απελευθερώθηκε οριστικά από τον τουρκικό ζυγό στις 31 Οκτωβρίου 1912 από δυνάμεις του τακτικού Ελληνικού στρατού, Κρητικών και Hπειρωτών εθελοντών.
Αξιοθέατα στο Μέτσοβο:
- Το μουσείο λαϊκής τέχνης που στεγάζεται στο Αρχοντικό Τοσίτσα
- Η πινακοθήκη Ευαγγέλου Αβέρωφ, με έργα του 19ου και 20ού αιώνα
- Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής του 1511 με το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο
- Το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου
- Η μονή Παναγίας Μετσόβου
- Οι παραδοσιακές βρύσες
- Ο Νερόμυλος Γκίνα, στις όχθες του Αράχθου ποταμού
- Ο Αβερώφειος Κήπος, ένα πάρκο 10 στρεμμάτων όπου βρίσκονται όλα τα είδη δέντρων της περιοχής Πίνδου (ένα από τα καλύτερα πάρκα της χώρας)
- Η εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους, όπου ο Κοσμάς ο Αιτωλός μίλησε στους Μετσοβίτες
Αξιοθέατα στα άλλα χωριά της περιοχής:
- Στο Ανήλιο: Ναός Αγίας Παρασκευής, νέο χιονοδρομικό κέντρο στη θέση Ζυγός
- Στο Ανθοχώρι: Μοναστήρι Κόκκινης Πέτρας του 17ου αιώνα, νερόμυλος, όρος Λάκμος με υψόμετρο 2300 μέτρα
- Στη Χρυσοβίτσα: Βυζαντινός Ναός κοιμήσεως Θεοτόκου του 1486
- Στη Μικρή Γότιστα: Οικισμός Μολοσσών στο κάστρο του Γραδετσίου
- Στο Μεγάλο Περιστέρι: Μονή Μέγγουλης του 1588
